Werkeren

Op deze pagina vindt u informatie over Werkeren.

Ligging Werkeren ligt bij Mastenbroek.
Ontstaan In 1440 is het huis gesticht, door Johan van Ittersum (die ook De Voorst bezat).
Geschiedenis Werkeren bij Zwolle was vroeger een van de mooiste en rijkste landgoederen van Overijssel. De geschiedenis van dit landgoed, of havezathe zoals dat in Overijssel heet, begint in elk geval in de 15de eeuw, maar misschien is het landgoed al veel ouder. Het huis is in de loop der tijd vervallen. Daarom willen archeologen dit gebied tot archeologisch monument verklaren. Dat veranderde toen de boerderij, die als laatste op de plek van de havezathe stond, afbrandde. Nu wil de gemeente Zwolle er graag nieuwe huizen bouwen. Voor dat die huizen er komen mogen de archeologen nog een opgraving te doen om meer over de ouderdom van het landgoed te weten te komen. De Zwolse stadsarcheoloog is sinds juli opgravingen aan het doen naar het kasteel. Hij heeft al wat bloot gelegd.

Op 23 juli 2001 is de Archeologische Dienst Zwolle een opgraving gestart op het terrein van de havezathe Werkeren. Aanleiding hiervoor was de sloop van de boerderij Werkeren en de nieuwbouwplannen voor de wijk Stadshagen in de Mastenbroekerpolder.

Op het terrein dat ongeveer drie hectare groot is, liggen de restanten van twee kastelen, een boerderij en mogelijk zelfs nog oudere sporen. Op dit moment is ongeveer 5 procent opgegraven en ligt er reeds aanzienlijk muurwerk bloot dat waarschijnlijk behoord heeft tot het jongste kasteel, gezien de vondsten.

Volgens overlevering stichtte Johan van Ittersum uit het machtige en rijke Zwolse geslacht van de Van Ittersums, het versterkte huis Werkeren in 1410. Gevers en Mensema 1983, p. 460. Als plaatsaanduiding is Werkeren reeds bekend in 1405. GAZ RA 001-00722/607.609.
Het huis Werkeren werd vernield in 1521 door de inwoners van Zwolle, in opdracht van de hertog van Gelre. Het zou tot de grond toe zijn afgebroken en zelfs de kelders zouden zijn geslecht. De kelders waren namelijk door Jan van Ittersum gebruikt als gevangenis. Hij deed dit met toestemming van de landsheer van Overijssel, bisschop David van Bourgondië.

Enkele jaren later is het huis weer opgebouwd. In het begin van de 18de eeuw telde het huis Werkeren 12 vuursteden en 3 brouwketels. Dit betekent dat het een van de aanzienlijkste huizen in heel Overijssel was. Aan het eind van de 18de eeuw was het huis echter in verval geraakt. Vlak na 1800 werd het afgebroken. Een van de inmiddels afgebroken schuren van de boerderij was nog een overblijfsel van een van de bouwhuizen.

Vlak na 1800 werd er de boerderij gebouwd. Deze boerderij heeft er gestaan tot 2 januari 2001. Op die dag brandden de schuur en het woonhuis af. In de keuken van de boerderij bevonden zich tableaus met o.a. scènes uit de bijbel. Die zijn enkele maanden voor de brand gestolen omdat de boerderij leeg stond.

In 1362 is aan de andere kant van de spoorlijn in het huidige Westenholte de burcht van de heren van Voorst met de grond gelijk gemaakt. Dit gebeurde door de bisschop van Utrecht in samenwerking met de steden Kampen, Zwolle en Deventer. Het kasteel van de heren van Voorst zou onderdeel uit gemaakt hebben van een tweelingburcht, waarvan het andere deel binnen zichtafstand zou liggen.
Het is mogelijk dat dit tweelingkasteel op het terrein van Werkeren heeft gestaan. Hiervoor zijn twee historische aanwijzingen. De heren van Voorst hadden belangrijk bezit in de Mastenbroekerpolder en Werkeren ligt aan de 'ingang' van deze polder. Daarnaast zijn de Van Ittersums gelieerd aan de Van Voorsten, het is familie. En het oudst bekende Werkeren was in bezit van de Van Ittersums. Er kunnen dus nog resten van een ouder, onbekend kasteel te voorschijn komen.

We hebben op het terrrein van de Havezathe Werkeren dus te maken met de overblijfselen van drie bekende perioden: 1410-1521, 1521-1880 en 1800-2001. Daarnaast is het mogelijk dat er een bouwfase gestaan heeft tussen ca 1200 en 1410 en uiteindelijk is het mogelijk dat er zelfs nog prehistorische resten bewaard zijn gebleven.

Inmiddels zijn er al fraaie vondsten gedaan. Een zeer rijk versierd kroonstuk van een tegelkachel en verschillende fraai versierde haardstenen wijzen op de twaalf vuursteden (verwarmde vertrekken met schouw). De rijkdom van het geslacht Bentinck dat er in de 17de eeuw verbleef, komt ook tot uitdrukking in de vele rijk versierde drinkglazen en de vele wijnflessen die in de gracht zijn gegooid. Uit een van de beerkelders kwamen een tinnen pispot, een tinnen kan en een tinnen fles met inhoud. Bij een opgraving in de stad mag je van geluk spreken als je al een tinnen lepel vindt.

De opgraving duurt tot het eind van het jaar. In de eerste twee weken is reeds zoveel gevonden, dat de verwachting voor de komende tijd hoog gespannen zijn.

Een routebeschrijving naar de opgravingen:
Kasteel Werkeren ligt ten noorden van Zwolle in de nieuwe Vinex wijk. Je neemt afslag Hasselt (als je vanaf de A28 komt). Ga richting Hasselt. Je komt vanzelf onder de spoorwegviaduct door en op een redelijk nieuwe weg zie je aan de rechterkant een schaftkeet en daar zijn ze bezig met opgraven. De weg doorrijden kom je bij een rotonde (je neemt die een kwart) en direct ga je iets 'verboden' doen: 15 meter na die rotonde is een afslag naar rechts. Die ga je in en voordat je de Vinexlocatie binnenrijdt ga je naar rechts (Werkerenselaan of straat?). Twee huizen aan de rechterkant voorbij en dan een zandpad naar rechts en je bent er bijna.

Bewoners  
Huidige doeleinden Het wordt nu opgegraven, zie hierboven. Zie ook:
http://www.zwolle.nl/cms/cms.nsf/V_LUSCW/D5B261750894A4DEC12568B100485FBF
Toegankelijk
Foto's Foto 1 (kranteartikel uit weekblad Regio IJsselmond, 18 december 2002, p. 9)
Foto 2
(opgravingen: gracht, 22 juni 2002)
Foto 3 (opgravingen: grachtenstelsel, 22 juni 2002)
Foto 4 (opgravingen: hoofdburcht, 22 juni 2002)
Foto 5 (opgravingen: keermuur binnenzijde, 22 juni 2002)
Foto 6 (opgravingen: keermuur voorburcht, 22 juni 2002) 
Foto 7
(opgravingen: keermuur voorburcht, 22 juni 2002) 
Foto 8
(opgravingen: keermuur voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 9
(opgravingen: kelder, 22 juni 2002)
Foto 10
(opgravingen: overzicht voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 11
(opgravingen: overzicht voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 12
(opgravingen: overzicht voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 13
(opgravingen: voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 14
(opgravingen: voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 15 (opgravingen: voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 16 (opgravingen: voorburcht, 22 juni 2002)
Foto 17 (opgravingen, 29 september 2001)
Foto 18 (opgravingen, 29 september 2001)
Foto 19
(opgravingen, 29 september 2001)
Foto 20 (opgravingen, 29 september 2001)
Foto 21 (opgravingen, 29 september 2001)
Foto 22 (opgravingen, 29 september 2001)
Foto 23
(opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 24 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 25 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 26 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 27 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 28 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 29 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 30 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 31 (opgravingen, 25 augustus 2001)
Foto 32 (luchtfoto)
Tekening 1 (voorkant, gewassen pentekening van A. Schoenmaker, 1730)
Bronnen Tekst: De havezaten in Salland en hun bewoners / A.J. Gevers en A.J. Mensema, 1997; ISBN 9064696136, Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis (http://www.vorg.nl/), Archeos, Zwolle.nl en F. Kerstens
Foto 1: eigen collectie (foto Frans Paalman)
Foto's 2 t/m 31: Albert Speelman
Foto 32: Archeos
Tekening 1: Overijsselse buitenplaatsen / H.W.M. van der Wyck, J. Enklaar-Lagendijk, 1983; ISBN 9064696179

Zie ook http://kastelen.startpagina.nl!