De Schuilenburg
Op deze pagina vindt u
informatie over de Schuilenburg.
Ligging | De Schuilenburg ligt bij Hellendoorn. |
Ontstaan | Het huis is in 1125 voor het eerst genoemd. |
Geschiedenis |
Alhoewel in de datavermelding in 1125
duidelijk sprake is van het kasteel Schuilenburg, blijft toch de vraag
steeds opspelen of dit kasteel wel hier gestaan heeft? Redenen waarom het Schuilenburg van 1125 hier lag. De Keizer had Schuilenburg in handen en Lotharius kwam om het kasteel te ontzetten en legerde zich op geringen afstand van het kasteel. Lotharius werd gesteund door de bisschop van Munster. Een moeras dat tussen beide kampen lag verhinderde de strijd. Lotharius brak zijn kamp op en viel Deventer aan vanaf de noordzijde. Daardoor verliet de Keizer Schuilenburg en werd het door Lotharius heroverd. Als de kaart van Nederland wordt bekeken, is het logisch om Deventer vanuit het noorden te benaderen als men van Hellendoorn komt. In 1227 wordt melding gemaakt van de bouw van een kasteel bij Hardenberg, waarbij de poorten en gebinten van Schuilenburg worden gebruikt. Gezien de afstand lijkt het niet waarschijnlijk dat men de zware poorten zover over de slechte wegen vervoerd heeft. Vanaf ons Schuilenburg kon dat heel goed op boten via de Regge en de Vecht. Het zou zelfs mogelijk kunnen zijn dat de gebinten en poorten gedemonteerd en wel drijvend zijn vervoerd. In 1257 wordt een Schuilenburg in Salland vermeld als plaats waar graaf Otto van Gelre vrede sloot met de bisschop van Utrecht. Daarnaast werd de naam van een kasteel meestal gekoppeld aan de eigenaar. De naam "Ter Molen" wordt pas vele jaren later vermeld dan de eerste vermelding in 1125 van "Schuilenburg". Het is dus ook mogelijk dat de kasteelnaam veranderd is, zoals dat bij Almelo en bij Terborg ook gebeurd is en later bij Ter Molen weer gebeurd. Overigens kan het ook zo zijn dat Almelo, Terborg en Schuilenburg een relatie met elkaar hadden, namelijk dezelfde familie. Hadewich van Almelo (toen eigenaar van "ons" Schuilenburg) was immers volgens de archieven van Rechteren uit 1830 met Zweder van der Sculenborgh getrouwd. Is het onlogisch gedacht als verondersteld wordt dat zij elkaar van Almelo kennen?! Dan hebben alle drie de namen met hetzelfde geslacht te maken! Op grond van het voorstaande lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat het in 1125 vermelde kasteel hier wel gestaan heeft, alhoewel beseft wordt dat dit geen bewijs is. Uitgaande van de conclusie dat de beschrijving van de belegering in 1125 op dit Schuilenburg van toepassing is, is er sprake geweest van een kasteel, gelegen op een hoogte in het rivierdal, omringd door een nat, drassig gebied en bereikbaar via een voorde. Naar het zich laat aanzien mogelijk omgeven door twee rivierbeddingen, hetgeen de keuze als kasteelplaats zou versterken, waarbij de westelijke arm langs het kasteel liep en de oostelijke veel verder weg. Een enkele kaart geeft dat beeld in ieder geval in een latere periode. Zoals vermeld is het terrein naar alle waarschijnlijkheid kunstmatig opgehoogd. Dit heeft te maken met de ontwikkelingen in de tijd en de functies van het kasteel of de havezate. De recente op- en uitgravingen bevestigen dit beeld. Opgravingen In 1998 is het kasteelterrein aangekocht door de
gemeente Hellendoorn en opnieuw in ere hersteld, d.w.z. de grachten zijn
uitgegraven en het terrein is opnieuw aangelegd, met een brug bij de
watermolen, en een boomgaard. In de schuur, omgebouwd tot een eethuis
zijn artefacten die in de loop der jaren op het kasteelterrein zijn
gevonden, tentoongesteld. Verder is er ook nog een boot gevonden deze is gevonden in de Regge en dateert uit 1850 ( ligt momenteel in het scheepvaartmuseum) . In Rijssen staat momenteel nog een zonnewijzer afkomstig van het kasteel Schuilenburg, deze is met de afbraak meegenomen. Bij de opgraving van 1998 is onder andere ook een
windvaan, en een ring gevonden. Luchtfoto's tonen aan dat er aan de overkant van Schuilenburg ook nog iets groots heeft gestaan, dit is niet het kasteeltje Katenhorst. |
Bewoners |
Het meest voor de handliggend is dat het
de voormalige woning van de commies of rentmeester Baerselman was. Die
heeft er in elk geval tot 1703 gewoond. Dit pand stond op de plaats die
bij vele havezaten door een bouwhuis werd ingenomen. Met deze term
bouwhuis wordt echter geen boerderij bedoeld, maar meer een paarden- en
rijtuigenstalling. Tijdens het opmaken van de eerste kadastrale kaarten
moet dit huis er nog gestaan hebben, omdat het als bestaand aangegeven
wordt. Het geboomte dat er nu staat moet na de afbraak zijn aangeplant,
omdat volgens de kadastrale kaart het pand bijna tegen de gracht aan
stond. Baerselman, moet in goede doen moet zijn geweest om later een met
grachten omringt huis te kunnen laten bouwen.
De locatie van het huis lag tegenover de andere drie gebouwen. De Twentseweg liep hier tussendoor. Dit was dus een goede locatie voor de commies die immers toezicht moest houden op de weg en de tolheffing. Naast de commies woonde ook de rentmeester op Schuilenburg. In latere tijd is bekend dat zij op het 1e bouwhuis hebben gewoond. De hamvraag bij dit bouwhuis is: waar
heeft het gestaan? Wanneer het eerste bouwhuis is opgericht is onbekend. Wel is bekend dat het er in 1610 stond, omdat er in dat jaar een kind ten doop wordt gehouden van de gewezen bouwmeester van het bouwhuis, geboren in de schaapskooi. Het bouwhuis zal met zijn deel (ook wel delle; de inpandige veestalling) naar de weg gestaan hebben, zoals het huidige bouwhuis dat ook doet en dit veel vaker voorkomt bij oude boerderijen, hetgeen voor het gebruik ook het meest logische is. Deze gedachte heeft ook te maken met de vermoedelijke plaats van de schaapskooi. De term bouwhuis wordt ook gebezigd
voor gebouwen op het voorplein van havezaten, waar de paarden en de
koetsen gestald werden. Deze waren vaak vrij fors van omvang. Er ligt
echter geen realtie met de term bouwhuis zoals die nu voor de boerderij
gebezigd wordt. Daar het huidige bouwhuis gebouwd werd ter vervanging
van het 1e en het gebouw bij de brug er in 1840 nog stond kan dit dus
niet het 1e bouwhuis zijn. |
Huidige doeleinden |
Het huis is ooit verwoest en het oude kasteel staat er
niet meer. Op het huidige terrein worden vandaag de dag historische
evenementen gehouden: een helletocht, een middeleeuwse avond et
cetera. WWW: http://www.schuilenburg.nl/ E-mail: info@schuilenburg.nl |
Toegankelijk | Zie hierboven. |
Foto's |
Foto
1 (gevonden boot) Foto 2 (zonnewijzer) Foto 3 (achterkant. 10 november 2001) Foto 4 (rechterkant. 10 november 2001) Foto 5 (overzicht. 10 november 2001) Tekening 1 (voorkant, pentekening van C. Pronk, 1733) Tekening 2 (voorkant) Tekening 3 (voormalige kasteel Ter Molen) Tekening 4 (van bovenaf, door Bijlandt, 1841) Tekening 5 (plattegrond, 1830) Tekening 6 (plattegrond, 2001) Tekening 7 (plattegrond, 2001) Tekening 8 (digitale reconstructie, 2001) |
Bronnen |
Tekst: Cees Ortelee, http://www.schuilenburg.nl/
en http://home.wxs.nl/~verma015/ Foto's 1 en 2: http://home.wxs.nl/~verma015/ Foto's 3, 4 en 5: Albert Speelman Tekeningen 1 en 4 t/m 8: Cees Ortelee, http://www.schuilenburg.nl/ Tekeningen 2 en 3: http://home.wxs.nl/~verma015/ |
Zie ook http://kastelen.startpagina.nl!